รูปภาพจาก https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_116741
กระบวนการผลิตสารชีวภัณฑ์
สารชีวภัณฑ์ (Bio-products) คือสารที่ผลิตจากสิ่งมีชีวิต เช่น จุลินทรีย์ พืช หรือสัตว์ และถูกนำมาใช้ในกระบวนการทางการเกษตร เช่น การควบคุมศัตรูพืช การปรับปรุงดิน หรือการกระตุ้นการเจริญเติบโตของพืช การผลิตสารชีวภัณฑ์มีความสำคัญอย่างมากในยุคปัจจุบัน เนื่องจากช่วยลดการใช้สารเคมีและส่งเสริมการเกษตรที่ยั่งยืน
- คัดเลือกจุลินทรีย์หรือสิ่งมีชีวิต
- เลือกจุลินทรีย์ที่มีคุณสมบัติเฉพาะ เช่น สามารถยับยั้งเชื้อโรคหรือส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช
- ทดสอบความปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตอื่น
- การเพาะเลี้ยง (Fermentation)
- เลี้ยงจุลินทรีย์ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม เช่น ใช้ถังหมัก (Bioreactor)
- ควบคุมปัจจัยต่าง ๆ เช่น อุณหภูมิ ความเป็นกรด-ด่าง และปริมาณออกซิเจน
- การเก็บเกี่ยวและสกัดสารชีวภัณฑ์
- เก็บเกี่ยวจุลินทรีย์หรือสารที่จุลินทรีย์ผลิต
- ใช้กระบวนการกรอง แยก หรือทำให้แห้งเพื่อสกัดสารออกมา
- การปรับปรุงคุณภาพ
- เติมสารเสริม เช่น ตัวช่วยในการเก็บรักษา
- ทดสอบความเสถียรและอายุการใช้งานของผลิตภัณฑ์
- การบรรจุและจัดจำหน่าย
- บรรจุในภาชนะที่เหมาะสม เช่น ขวด ถุง หรือแคปซูล
- แสดงข้อมูลผลิตภัณฑ์ เช่น วิธีการใช้และข้อควรระวัง
ประเภทของสารชีวภัณฑ์
สารชีวภัณฑ์ป้องกันโรคและศัตรูพืช
- ใช้จุลินทรีย์หรือสารที่ได้จากจุลินทรีย์ในการควบคุมศัตรูพืช เช่น เชื้อรา ไวรัส หรือแบคทีเรีย
- ตัวอย่าง:
- ไตรโคเดอร์มา: ป้องกันเชื้อราในดิน
- บาซิลลัส ทูริงเยนซิส (Bt): ใช้กำจัดหนอน
สารชีวภัณฑ์เพิ่มประสิทธิภาพการเจริญเติบโตของพืช
- ช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของราก ใบ และลำต้น หรือเพิ่มการดูดซึมธาตุอาหาร
- ตัวอย่าง:
- ไรโซเบียม (Rhizobium): ช่วยตรึงไนโตรเจนในดิน
- อาร์บัสคูลาร์ ไมคอร์ไรซา (AM Fungi): ช่วยให้รากพืชดูดซับธาตุฟอสฟอรัสได้ดีขึ้น
สารชีวภัณฑ์ปรับปรุงดิน
- เพิ่มจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ในดินเพื่อช่วยฟื้นฟูโครงสร้างและคุณสมบัติของดิน
- ตัวอย่าง:
- จุลินทรีย์บาซิลลัส ซับทิลิส (Bacillus subtilis): เพิ่มจุลินทรีย์ที่ช่วยย่อยสลายอินทรียวัตถุ
ตัวอย่างสารชีวภัณฑ์ที่นิยมใช้
รูปภาพจาก https://www.bcg.in.th/
- ไตรโคเดอร์มา (Trichoderma spp.): ใช้ควบคุมเชื้อราในดิน
- บีที (Bacillus thuringiensis): ใช้กำจัดหนอนศัตรูพืช
- ไรโซเบียม (Rhizobium spp.): ใช้ตรึงไนโตรเจนในดิน
- บาซิลลัส ซับทิลิส (Bacillus subtilis): ใช้กระตุ้นการเจริญเติบโตของพืช
ประโยชน์ของการใช้สารชีวภัณฑ์
- ลดการพึ่งพาสารเคมีทางการเกษตร
- ลดต้นทุนการผลิตของเกษตรกร
- เพิ่มคุณภาพผลผลิตทางการเกษตร
- ช่วยฟื้นฟูดินและรักษาสมดุลของระบบนิเวศ
- ลดผลกระทบต่อสุขภาพของผู้บริโภค